Zabawa pełni w życiu dziecka bardzo istotną rolę rozwojową. Jest kluczem do poznawania własnej osobowości, ciała i otaczającego świata. Ważne, aby była działaniem pozbawionym przymusu, a jej celem było osiągnięcie przyjemności. Co warto wiedzieć o zabawach dla dzieci, aby zapewnić dziecku optymalny rozwój nie tylko w żłobku lub przedszkolu, ale także podczas czasu spędzonego w domu? Zabawy dla dzieci można podzielić na kilka kategorii, których fundamentem jest wszechstronny rozwój malucha:
- zabawy manipulacyjne
- zabawy konstrukcyjne
- zabawy ruchowe
- zabawy badawcze
- zabawy dydaktyczne
Zabawy Manipulacyjne
Tak nazywamy zabawy dla dzieci, które angażują wszystkie jego zmysły, ale przede wszystkim zmysł dotyku. Rozwijają małą motorykę, czyli sprawność dłoni i palców. Dziecko uczy się kontrolować ruchy rąk, chwytać przedmioty jedną ręką, obracać je w celu dopasowania do innych elementów oraz nabywa zdolność koordynacji pracy obu rąk jednocześnie. Już w 4-5 miesiącu życia dziecko nabywa umiejętność chwytania przedmiotów i to właśnie wtedy rozpoczyna się etap zabaw manipulacyjnych. W tym procesie biorą często udział także oczy, nos i usta, kiedy schwytany przedmiot najpierw jest obserwowany, a następnie dziecko próbuje go ugryźć. Cały proces służy poznawaniu właściwości przedmiotów.
Z czasem u dzieci zabawy manipulacyjne są coraz bardziej zaawansowane. Mniej więcej w wieku trzech lat dziecko jest już w stanie bawić się indywidualnie w coraz bardziej kreatywny sposób. Zabawy manipulacyjne poza rozwojem motorycznym dłoni wspomagają również rozwijanie koncentracji.
Przykład zabawy manipulacyjnej rozwijającej motorykę małą i zmysł wzroku:
▨ WIR MLECZNY
Potrzebne materiały: talerz, mleko, barwniki lub farby, patyczki do uszu, płyn do naczyń, łyżeczka
Przebieg zabawy:
- Na talerz wlewamy mleko, dodajemy rozpuszczone barwniki lub wodę zabarwioną farbą.
- Stopniowo wkraplamy barwniki lub farbki na powierzchnię mleka, obserwujemy tworzące się zjawisko.
- Gdy na talerzu mamy już kilka kolorów, namaczamy patyczek w płynie do mycia naczyń i delikatnie dotykamy powierzchni mleka.
- Barwniki pod wpływem płynu powinny zacząć się samoistnie mieszać.
Przykład zabawy manipulacyjnej rozwijającej motorykę małą i koordynację wzrokowo-ruchową:
▨ WSPÓLNE TWORZENIE
Potrzebne materiały: 2 szklanki mąki, 1 szklanka soli, 2 szklanki ciepłej wody, 2 łyżki oleju lub oliwki dla dzieci (jeśli mają alergię), 1 łyżka kwasku cytrynowego, ulubiony aromat do ciast, barwnik spożywczy lub farba
Przebieg:
- W celu zrobienia domowej ciastoliny wymieszaj w garnku mąkę, sól, wodę, olej i kwasek cytrynowy (możesz użyć miksera). Podgrzewaj na wolnym ogniu, mieszając drewnianą łyżkę. Masa powinna zgęstnieć i uzyskać konsystencję puree ziemniaczanego. Urwany kawałek nie może kleić się do palców. Ciepłą ciastolinę wyrabiaj na stolnicy lub na stole, następnie dodaj aromat. Do procesu wyrabiania ciastoliny zaproś swoje dziecko.
- Gotową ciastolinę podziel na tyle kawałków ile chcesz uzyskać kolorów. Dodaj barwniki spożywcze i wyrabiaj do uzyskania jednolitego koloru. Ciastolinę przechowuj w szczelnie zamykanym pojemniku
3.Pozwól dziecku tworzyć różne formy i bawić się, niech wyobraźnia szaleje!
Przykład zabawy manipulacyjnej rozwijającej wyobraźnię i kreatywność:
▨ MALOWANIE NA FOLII
Potrzebne materiały: Folia spożywcza, taboret, farby
Przebieg:
- Obracamy taboret do góry nogami.
- Owijamy nogi folią spożywczą.
- Zabezpieczamy ubrania dziecka przed zabrudzeniami.
- Dajemy dziecku farby do malowania palcami.
- Dziecko maluje folie wg wyobraźni lub tematu zadanego przez rodzica.
Zabawy konstrukcyjne
Zabawy konstrukcyjne są doskonałe do rozwijania kreatywności i wyobraźni, a przy tym służą ćwiczeniu sprawności manualnej. Jeśli głowisz się, jak zająć swojego malucha gdy nie może bawić się na zewnątrz, to tego typu zabawy w domu sprawdzą się idealnie. Dla młodszych dzieci najbardziej fascynujący jest sam proces tworzenia czegokolwiek bez względu na rezultat. Są w stanie wielokrotnie tworzyć różne formy korzystając z dostępnych przedmiotów w zabawie, po czym burzyć powstałe konstrukcje by realizować kolejne pomysły.
Starsze dzieci wykorzystują swoją pomysłowość do stworzenia czegoś co będzie bardziej znaczące z punktu widzenia efektu końcowego. Ich konstrukcje może cechować zauważalna tematyka, a gdy rezultat jest satysfakcjonujących nierzadko chcą cieszyć się tym co stworzyli przez kolejne dni. Takie kreatywne zabawy dla dzieci są bardzo wartościowe dla sprawności umysłowej i stanowią formę rozrywki wysokiej jakości.
Najpopularniejszą formą tego typu zabawy w domu jest wykorzystanie klocków, ale istnieje mnóstwo innych możliwości.
Przykład zabawy konstrukcyjnej rozwijającej zdolności manualne i koncentrację:
▨ ŚLIMAKI Z MAKARONU I PLASTELINY
Potrzebne materiały: Makaron – duże muszle, plastelina, wykałaczka
Przebieg:
- Z plasteliny należy uformować tułów.
- Czułki robimy z ułamanych wykałaczek.
- Muszelki należy następnie przymocować do tułowia.
- Ozdabiamy wedle wyobraźni.
- Przykład zabawy konstrukcyjnej rozwijającej sprawności manualne i skupienie uwagi:
▨ NASZYJNIKI
Potrzebne materiały: Sznurek, makaron, farby, pędzle
Przebieg:
- Przygotowujemy miejsce pracy i materiał.
- Malujemy makaron.
- Nawlekamy makaron na sznurek.
- Przykład zabawy konstrukcyjnej rozwijającej sprawności manualne, wyobraźnię, kreatywność i skupienie uwagi
▨ PSZCZÓŁKA
Potrzebne materiały: Rolka z papieru toaletowego, żółty papier i bibuła, patyczki do uszu, klej, nożyczki, czarny pisak
Przebieg:
- Oklejamy rolkę żółtą bibułą albo papierem.
- Pisakiem malujemy paski i oczka.
- Z żółtego papieru wycinamy skrzydła
- Patyczki do uszów malujemy czarnym pisakiem i przyklejamy do rolki jak czułki.
Zabawy Ruchowe
Zabawy ruchowe rozwijają koordynację ruchową dzieci, czyli sprawność, zręczność i zwinność całego ciała. Właściwa świadomość ruchowa u dzieci zaczyna kształtować się mniej więcej w wieku przedszkolnym. Z tego powodu czas na zabawy dla przedszkolaków powinna w dużej mierze wypełniać aktywność fizyczna. Warto rozbudzać w dziecku chęć do aktywności ruchowej, aby od najmłodszych lat nabywało dobrych przyzwyczajeń. W dzisiejszym świecie coraz więcej jest pułapek zachęcających do biernego spędzania czasu w wirtualnej rzeczywistości, któremu dzieci nie potrafią samodzielnie stawić czoła. A to właśnie od aktywności fizycznej zależy prawidłowy rozwój motoryczny dziecka.
Zabawy ruchowe dla dzieci wpływają również na poprawienie sprawności umysłowej, zmniejszają stres oraz uczą jak czynnie wypoczywać. Zabaw ruchowych jest wiele i pomysły na nie każdy z nas może czerpać z własnego dzieciństwa. Jeśli wśród Twoich pomysłów znajdą się także śmieszne zabawy dla dzieci tym lepiej, bo przecież śmiech to zdrowie. Poniżej kilka naszych inspiracji.
Przykład zabawy ruchowej dla dzieci pomagającej trenować motorykę dużą i koordynację ruchową:
▨ TOR PRZESZKÓD
Potrzebne materiały: Butelki o pojemności 1.5L, woreczki, szale lub apaszki
Przebieg:
- Na podłodze ustawiamy butelki w linii prostej w odległościach pozwalających na przejście dziecka.
- Za butelkami układamy apaszkę.
- Dziecko ma za zadanie przebiec slalomem między butelkami, a na końcu przeskoczyć obunóż przez apaszkę.
Przykład zabawy ruchowej doskonalącej sprawność ruchową i motorykę dużą:
▨ TRAF DO CELU
Potrzebne materiały: Kosz, klocki
Przebieg:
- Dziecko ustawia kosz pośrodku dywanu,
- Staje na linii (początku dywanu), otrzymuje trzy klocki i stara się trafić nimi do kosza,
- Zabawę można urozmaicić zmieniając trudność poprzez przesuwanie kosza coraz dalej od dziecka. Rodzic lub rodzeństwo może włączyć się w zabawę, dodając element rywalizacji.
Przykład zabawy ruchowej dla dzieci, doskonalącej motorykę dużą, koordynację ruchową i koncentrację:
▨ JAJKO NA ŁYŻCE
Potrzebne materiały: Łyżka, jajko, przedmioty w domu
Przebieg:
- Wyznaczamy linię startu oraz linię mety.
- Na odcinku między startem i metą, rozkładamy różne przedmioty, które dziecko musi ominąć.
- Na umówiony sygnał dziecko musi położyć jajko na łyżce i pokonać wyznaczony slalom, tak aby nie upuścić jajka.
W wersji trudniejszej dziecko rywalizuje z rodzicem.
Zabawy Badawcze
To kreatywne zabawy dla dzieci, w których istotą jest proces odkrywania i dochodzenia do jakiegoś rezultatu. Sam finał zabawy nie jest tak istotny jak działanie, które stanowi główny element edukacyjny. W tych zabawach ważne jest, aby dziecko doświadczało przeżyć związanych z poznawaniem właściwości rzeczy i zjawisk. Te przeżycia i obserwacje doskonale zapadają w pamięci budując sieć skojarzeń w umyśle.
W zabawach badawczych można dostrzec wspólne cechy – najpierw dziecko dostrzega problem, następnie szuka możliwości rozwiązania, po czym obserwuje efekt swoich działań.
Zabawy badawcze rozwijają wyobraźnię i zmysły, a proces odkrywania, który odbywa się w czasie jej trwania wspomaga rozwój koncentracji.
Przykład zabawy badawczej rozwijającej percepcję wzrokowo-ruchową, motorykę małą i wyobraźnię:
▨ CZARODZIEJSKIE PUDEŁKO
Potrzebne materiały: Pudełko po butach, wstążeczki, papier kolorowy, klej, nożyczki
Przebieg:
- Pudełko oklejamy kolorowym papierem.
- Następnie za pomocą nożyczek robimy w nim dziury.
- Przez dziurki przeplatamy wstążeczki o różnych długościach w różnych kierunkach.
- Dziecko bawiąc się szarpie za wstążeczkę i obserwuje co się dzieje, np. zauważa że jedna jest dłuższa, w jaki sposób zmienia się układ wstążeczek w środku, itp.. Jeśli potrafi, samo może przeplatać wstążeczki między dziurkami.
Przykład zabawy badawczej rozwijającej wyobraźnię:
▨NINJA POSZUKIWACZ
Potrzebne materiały: Kosz na pranie, zabawki, nitka/sznurek, dzwoneczki
Przebieg:
- Kosz należy wypełnić ulubionymi zabawkami naszego dziecka.
- Przewlekamy przez koszyk sznurek lub nitkę w różnych kierunkach, tak aby miało wygląd pajęczyny.
- Dla ożywienia zabawy przyczepiamy dzwoneczki lub przedmiot, który wyda dźwięk, zasygnalizuje dotknięcie przez dziecko sznurka/nitki.
- Prosimy dziecko, aby wyciągnęło daną zabawkę z koszyka.
- Czynność powtarzamy.
Przykład zabawy badawczej doskonalącej wyobraźnię i kreatywność:
▨ TWORZENIE WITRAŻU
Potrzebne materiały: Folia (najlepiej streczowa), farbki, pędzelki, okno, taśma
Przebieg:
Folią oklejamy szyby okien.
- Dla wzmocnienia przyklejamy taśmę dookoła ramy okna.
- Malujemy dowolne kształty, odciskamy dłonie.
3. Malujemy dowolne kształty, odciskamy dłonie.
Zabawy Dydaktyczne
Zabawy dydaktyczne mają na celu pobudzać aktywność umysłową, ćwiczyć koncentrację. Pomagają przyswajać i utrwalać nową wiedzę, kształtują zdolność rozumowania, wzbogacają zasób słownictwa oraz wychowują do funkcjonowania w społeczności. Popularne gry dydaktyczne to planszówki, gry karciane, rebusy, układanki. Tego typu zabawy integracyjne dla dzieci są doskonałą okazją, aby nie tylko ciekawie spędzać czas, ale także wzmacniać więzi z rówieśnikami.
Zabawy dydaktyczne to zabawy dla 3 latka i starszych dzieci. W tych zabawach potrzebna jest częściowo wykształcona umiejętność rozumienia i skupienia się. Dzięki temu dla dziecka coraz bardziej atrakcyjna staje się możliwość zmierzenia się z trudnościami. Maluch może uczyć się zarówno przez poprawne rozwiązywanie zagadek, jak również w czasie doświadczania pomyłek. Tego typu zabawy z dziećmi dają okazję bezpośredniego udziału w zabawie rodzica, który pełni rolę przewodnika. Warto się nimi posiłkować, jeśli szukasz pomysłów na zabawy na urodziny.
Szukasz pomysłów na zabawy dla 3-latka lub starszego dziecka? Skorzystaj z formularza na końcu artykułu i pobierz je prosto na swoją skrzynkę mailową.
Przykład zabawy dydaktycznej kształtującej wyrażanie emocji:
▨ ZABAWA W EMOCJE
Potrzebne materiały: brak
Przebieg:
- Pokazujemy swoim wyrazem twarzy jakąś emocję, dziecko ma ma ją nazwać, a następnie ją powtórzyć. Następnie dziecko pokazuje wyrazem twarzy swoją emocję, my ją nazywamy i powtarzamy wyraz twarzy dziecka.
Przykład zabawy dydaktycznej rozwijającej szacunek, zdolności komunikacyjne i interpersonalne.
▨ DOSTAWCA MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH
Potrzebne materiały: Klocki, samochody, inne materiały, z których dzieci chcą wybudować budowlę
Przebieg:
- Dziecko bawi się w budowanie, rodzic proponuje, że zostanie dostawcą materiałów budowlanych.
- Dziecko samo zajmuje się budowlą, ale przychodzi do dostawcy (lub jest wołane) i dostawca przekazuje mu (niewidzialne) materiały.
- Czego pan(i) potrzebuje? mam cegły, drewno, silniki odrzutowe, elektryczne wiertarki, supermocne kleje do wszystkiego.
- Cokolwiek sobie pan(i) wymarzy.
- Po zabawie rodzic może zapytać: Jak Ci się budowało, gdy niczego nie brakowało? Co jeszcze można by wam dostarczać?
Można zamienić się rolami.
Przykład zabawy dydaktycznej uświadamiającej jak ważna jest ekologia – w tym przypadku wpływ wysokiej temperatury na topnienie lodowców.:
▨ TOPNIEJĄCE LODOWCE – MALOWANIE KOSTKAMI LODU
Potrzebne materiały: Kolorowe kostki lodu, arkusze z bloku technicznego, folia do zabezpieczenia stolika
Przebieg:
- Dzieci na arkuszach z bloku technicznego umieszczają kostki lodu.
- Przesuwają je po całym arkuszu papieru i obserwują jak zachowuje się lód.
- Po zakończonym doświadczeniu arkusze pozostają do wyschnięcia.
Opisane przez nas zabawy dla dzieci sprawdzą się nie tylko w domu. Tego typu aktywności są codziennością dzieci w żłobku.